Chaos biedt kansen, dat zien we in de huidige wereld dat gedomineerd wordt door het coronavirus. Maar dit is niet de eerste crisis van de wereld en we kunnen hiervan leren. We zien dat het oude niet meer werkt, er heerst chaos en onrust. Hoe zet je deze chaos om in een transitie? En hoe omarm je de nieuwe wereld?
Op woensdag 24 februari was Prof. Dr. Ir. Jan Rotmans bij ons in de studio voor een inspiratiewebinar tijdens het eerste host- en voorzittersoverleg van het nieuwe onderzoeksjaar. De hoogleraar transitiekunde aan Erasmus Universiteit Rotterdam bestudeert veranderingen in de samenleving en onderzoekt de snelheid en aard van deze veranderingen. Momenteel zijn deze natuurlijk uitzonderlijk. Kun je de rust vinden te midden van de onrust en zo een stabiele transitie inzetten?
Corona versnelt verandering, sneller digitaal, flexibiliteit in samenwerken en er is nog meer aandacht voor verduurzaming. Corona heeft in feite de toekomst 10 jaar naar voren gehaald en alles wat er al was is in een sneltreinvaart gegaan.
Hoe komt dit? De diepste oorzaak is de disbalans die er is ontstaan tussen mens en natuur. De natuur slaat als het ware terug. We groeien ten koste van de aarde, we ‘lenen’, maar betalen niet terug en hierdoor vernietigen we onze natuur en onszelf. Om deze klimaatverandering tegen te gaan is er een verandering nodig van de mens, maar mensen veranderen niet zomaar. Mensen zijn hardleers en houden van gewoontes. Toch zit crises in de mens, en we leren vooral van crises. 5-10% van mensen veranderen na een crisis en we hebben een systematische verandering nodig om klimaatverandering tegen te gaan.
Voor elk bedrijf geldt in de toekomst, wat voeg jij toe aan de wereld? Impact-economie, dit wordt volgens Jan Rotmans steeds belangrijker. Bedrijven moeten wendbaar en veerkrachtig zijn om voortdurend in te kunnen spelen op snelle veranderingen van buiten. Je bent wendbaar wanneer je voortdurend kunt inspelen op veranderingen. Wat zijn dan de eigenschappen van een wendbare organisatie?
Een tweede eigenschap van een toekomstbestendige organisatie is veerkrachtigheid. Er komen nog meer crises aan, je moet daartegen gewapend zijn en in staat om eventuele schokken op te vangen. Wanneer ben je veerkrachtig? Je moet nu al nadenken over wat de verdienmodellen over 5 of 10 jaar zijn. Is er buffercapaciteit om een crisis op te vangen? Kunnen we met onzekerheden leren omgaan? Durf risico’s te nemen en anticipeer op datgene wat eraan komt. Volgens Jan Rotmans horen de volgende eigenschappen bij een veerkrachtige organisatie:
Wanneer je kijkt naar middelgrote tot grote bedrijven, is zo’n 10% veerkrachtig. Vervolgens is een kwart van deze bedrijven wendbaar, een kwart is actief en 40% is passief. “Actieve en passieve bedrijven gaan het heel waarschijnlijk niet redden”, aldus Jan Rotmans, “niet de grootste bedrijven overleven, ook niet de slimste bedrijven, maar de meest wendbare en veerkrachtige organisaties”.
Volgens Jan Rotmans worden het de begrippen van de toekomst: wendbaar zijn en veerkrachtig zijn. In een periode van chaos en instabiliteit is leiderschap belangrijker dan ooit. Mensen hebben richting en duiding nodig. Bij een nieuw tijdperk hoort dan ook nieuw leiderschap, vanuit nieuwe waarden. Twee zaken zijn hierbij erg belangrijk: authenticiteit en verbinding. Een authentiek leider durft tegen de stroom in te gaan, durft deze te trotseren en durft dan ook zijn of haar ware aard te tonen. Een authentiek leider kent zijn eigen beperkingen, maar blijft rechtop staan in de storm. Een verbindend leider is tevens belangrijk, want een samenleving die uit elkaar valt heeft verbintenis nodig. Dit zijn mensen met een minder groot ego en een groot empathisch vermogen. Zij maken hun eigen ego onderschikt aan het grotere geheel. Ze kunnen mensen intrinsiek motiveren en zijn goede luisteraars. Een verbindend leider geeft richting en biedt ruimte.
Tot slot geeft Jan Rotmans nog wat praktische handvaten om de verandering aan te grijpen en een succesvolle transitie door te voeren.
“Iedereen zei dat het onmogelijk was, totdat iemand langskwam die dat niet wist”. In hoeverre is jouw bedrijf al wendbaar en veerkrachtig? Of wat is er nodig om dit te bewerkstelligen?
